إرهاصات رسول خاتم صلی الله علیه و آله

معجزات و حوادث خارق العاده در زندگی پیامبران، به ویژه پیامبر اعظم صلّی الله علیه وآله، از مسائلی است که اندیشمندان مسلمان، به ویژه مورخان، متکلمان و مفسران، از گذشته تاکنون، به آن توجه کرده اند. اما شاید تا به حال پژوهش تاریخیِ مستقلی درباره حوادث خارق العاده ای که مربوط به پیش از بعثت انبیا باشد و به آن اصطلاحاً «ارهاصات» می گویند، صورت نگرفته باشد. با مطالعه و بررسی در زندگی انبیای الهی، دانسته می شود که ارهاصات از اموری است که کم و بیش در زندگی آنان پیش از پیامبری شان اتفاق افتاده است، اما به نظر می رسد ارهاصات در زندگی پیامبر اکرم با توجه به آن که آخرین فرستاده خدا بوده و آیینش جهانی و فراگیر بوده، بیشتر بوده است.

إرهاص در لغت و اصطلاح

 إرهاص برگرفته از « رَهص» به معنای اثبات و تأسیس بنیان است.(1)

اما در اصطلاح متکلّمان، مراد از ارهاص، حوادث خارق العاده  و شگفتی است که در آستانه میلاد انبیا یا پس از آن و پیش از ادعای نبوت به وقوع می پیوندد و از نبوتِ آنان در آینده حکایت دارد تا مردم با مشاهده آن امور، آماده شنیدن دعوت انبیا شوند.(2) اما تناسب، میان معنای لغوی و اصطلاحی آن، را این گونه می توان توجیه کرد که که با ارهاص، قاعده و خانه نبوّت پی ریزی می شود و دلالت می کند که در آینده، پیامبری مبعوث خواهد شد  و به همین دلیل، به امور یاد شده ارهاص می گویند.(3)

تفاوت ارهاص با معجزه و کرامت

اگرچه ارهاص از امور خارق العاده ای است که به اذن الهی صورت می گیرد، اما با معجزه و کرامت که اینها نیز با اذن الهی صورت می گیرند، تفاوت دارد، چنانکه کرامت نیز با معجزه تفاوت دارد و با اینکه کرامت امر خارق العاده ای است، اما بر خلاف معجزه، همراه ادعای نبوت نیست. اما تفاوت معجزه با ارهاص آن است که ارهاص، وقوع امور خارق العاده ای است که پیش از زمان دعوت و بدون ادعای نبوت است، هر چند برخی متکّلمان از باب مجاز و علاقه مشابهت یا تغلیب، به ارهاص نیز معجزه گفته اند.(4)

ارهاصات در زندگی پیامبر اکرم

 منابع حدیثی و تاریخی شیعه و اهل سنت، حوادث خارق العاده و عجیب بسیاری را درباره رسول خدا گزارش کرده اند که استقرا و جمع آوری و ارائه فهرست وار آنها و از همه مهم تر، اثبات صحت یا سقم تاریخی آنها، افزون بر آن که امری بس دشوار است، کاری خارج از حوصله و موضوع این نوشتار است، از این رو در این پژوهش به مهم ترین و مشهورترین این حوادث که بسیاری از منابع از آن سخن گفته اند، فهرست وار پرداخته می شود.