هزار و یک نکته

آنچه را که انسان در این نشأه می ‏بیند همه در عالم مثال اوست که ماده مرئى در حقیقت مثال آن در صقع نفس رائى مشاهد است نه نفس ماده. و به عبارت دیگر آنچه را مدارک و مشاعرت در می ‏یابند، در واقع مدرک حقیقى حقیقت تو است که نفس ناطقه تست. یعنى زبان چشنده است به این معنى که نفس چشنده است در این موطن، بلکه بدقت تامل کنى نفس چشنده است در خیال این موطن، و على التحقیق تمام ادراکات بعلم حضورى است حتى ادراکات محسوسه. حال اگر اهل اشارتى روایات وارده در سرازیرى قبر و فشار قبر و مسائلت در قبر و دیگر امورى که بقبر اسناد مییابد از این قبیل بدان یعنى آن احوال و اهوال یاد شده بر حقیقت شخص وارد است که ادراکات اوست ولى در مثال و تمثل صقع خیال خود همه را در عالم قبرش مى‏بیند اما قبر او یعنى قبر مربوط به شخص او که متمثل و متحقق در صقع نفس او و وعاء ادراک اوست که اگر چنانچه زنده‏اى را با او در این قبر خاکیش که نمودارى و رسمى و اسمى از قبر حقیقى اوست بگذارند، این زنده هیچیک از آن احوال را نه می ‏بیند و نه میشنود زیرا این قبر ترابى خارجى نمودار، ظرف عذاب یا ثواب مرده نیست بلکه ظرف ثواب و عقاب را در قبر خودش می ‏بیند. و یا اگر مرده مؤمن و کافرى هر دو را در یک‏ قبر بگذارند، براى آن قبرش روضة من ریاض الجنه است، و براى این قبرش حفرة من حفر النار است چون قبر هریک جز دیگرى است اگر چه هر دو در یک قبر مقبورند.

هزار و یک نکته، ص: 605