یادداشتی بر کتاب پوریا گل محمدی شاعر نویسنده شهرکی

یادداشتی بر کتاب «شعر و شاعری در ایران باستان و میانه»

وقتی خودمان خیلی راحت 2هزار سال ادبیات ایران را قیچی می‌کنیم

۱۵ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۱۹:۲۵

محور اصلی این گفت‌وگوی تخصصی این کتاب، پرونده شعر در ایران باستان‌ و ایران میانه است؛ دوره‌ای که در واقع از هنر آن عصر کم می‌دانیم و از شعرش هیچ!

خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، رضا قنبری: برای همه شاعران، نویسندگان و مخاطبان خاص و حرفه‌ای ادبیات، شعر و تاریخ آن، و ناگفته‌ها و نادانسته‌ها از تاریخ شعر فارسی و ایران، یک ضرورت و یک نیاز بزرگ است؛ و یک علاقه و دل‌خواستگی ویژه است. نشر آوای کلار به تازگی کتابی را منتشر کرد که شاید اهالی قلم مدت‌هاست منتظر منتشر شدن آن بودند؛ کتاب «شعر و شاعری در ایران باستان و میانه» گفت و گویی‌ست که شاعر جوان معاصر پوریا گل‌محمدی با جناب دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور مدرس دانشگاه، اسطوره‌شناس و محقق ادبیات کهن انجام داده.

در این کتاب تمام دانش و دریافت‌های اسماعیل‌پور از تاریخ گمشده‌ ادبیات ایران به میان آمده و مورد استفاده اهالی قلم و مخاطبان ادبیات قرار گرفته است. محور اصلی این گفت‌وگوی تخصصی، پرونده شعر در ایران باستان‌ و ایران میانه است؛ دوره‌ای که در واقع از هنر آن عصر کم می‌دانیم و از شعرش هیچ! عصر طلایی و با شکوه هنر و فرهنگ ایران که در دانشگاه‌ها و در دانشکده‌های ادبیات فقط بخش هنر آن و به شکلی بسیار خلاصه تدریس می‌شود و تاریخ ادبی این دوره تدوین و جمع‌آوری نشده تا تدریس شود.

دکتر اسماعیل‌پور در بخشی از این گفت‌گو می‌گوید: «به سراینده‌ سروده‌های ودایی، رِشی می‌گفتند. باید رشی‌ها را نخستین شاعران و سرایندگان آرایی دانست. سرایندگان ایرانی یشت‌ها را هم باید وارثان رشی‌ها و دنباله‌ رو راه شعری آن‌ها دانست. اوزان اشعار ودایی 8 تا 14 هجایی است. متوسط هجاها هشت است که با اشعار یشت‌ها همخوانی دارد ...». (ص 27 و ص 26)

آنچه ما از پروسه‌ شعر ایرانی می‌دانیم، به واقع از رودکی به بعد است. اما شگفت‌انگیز و غم‌ناک است که از تاریخی معادل دو هزار سال ادبیات ایران،‌ ناآگاه و غافل مانده‌ایم. ادبیاتی آن چنان شگفت و غنی که به گفته دکتر اسماعیل‌پور، شعر سنایی و کسایی مروزی و رودکی در برابر آن کم و گم است.

در بخشی از این گفت‌وگو، درباره‌ تاریخ مغفول مانده ادبیات ایران می‌خوانیم: «واقعیت این است ما خودمان قیچی به دست گرفتیم و از ادبیات سه هزار ساله‌ ایرانی، خیلی راحت 1800 سال آن را بریدیم دور انداختیم یا نادیده گرفتیم و فقط به 1200 سال آن می‌نازیم و بها می‌دهیم! یعنی از قرن سوم هجری به بعد. در حالی که در ادبیات کشورهای کهن‌سال و با سابقه‌ دیرینه تاریخی این طور عمل نکردند... ادبیات ایرانی چهار دوره‌ عظیم را پشت سرگذاشته: 1) ادبیات دوره‌ آریایی یا هندو ایرانی، یعنی اشعار ودایی و سنسکریت 2) ادبیات ایران باستان، یعنی اشعار اوستایی و فارسی باستان 3) ادبیات ایرانی میانه، یعنی اشعار پهلوی اشکانی، فارسی میانه و سعدی 4) دوره‌ اشعار فارسی به شیوه‌ هجاییِ ایرانی میانه، مانند فهلویات و اورامنات و ترانه‌های محلی... چون فضلای کُهن اندیش‌ ما فقط از چهارمین دوره‌ ادبیات ایرانی مطلع‌اند و از بقیه (دوره‌ها) شاید فقط نام کتاب‌ها و رساله‌ها را بدانند، در واقع تیشه به ریشه‌ ادبایت ایرانی زده‌اند...» (ص 31 و ص 30)

در این کتاب به همه بسترها و فضاها و وضعیت‌های شعر ایران در قرون و هزاره‌های گذشته پرداخته شده و اطلاعات دقیق و کارگشایی در اختیار مخاطب (به ویژه اهل فن و شاعران و محققان) قرار داده شده است. کتابی که حق بود اهالی شعر مدت‌ها چشم به راه انتشارش باشند.

 پایان یادداشت/

-برای خرید کتابهای پوریا گل محمدی به این نشانی مراجعه کنید

 نشانی کتاب فروشی خانه شاعران : تهران- خیابان انقلاب- روبه روی درب اصلی دانشگاه تهران- پاساژ فروزنده- طبقه منفی یک - کتابفروشی شاعران ایران.  تلفن کتاب فروشی: 66970131

برخی از شعراء و ادباء بوشهر

● شعرا و ادیبان استان بوشهر :

شعر استان بوشهر از شیوایى و گیرایى خاصى برخوردار است و سخن از دردها و رنج‏ها و آرمانهاى خفته این مردم دارد. در جنوب شعر بیشتر آهنگى عاطفى دارد تا اجتماعى و یا سیاسى. دو بیتى‏هاى جنوب در مقایسه با دو بیتى‏هاى دیگر نقاط ایران، غم انگیزتر مى‏باشد.

در این قسمت به شرح حال چند تن از شاعران استان اشاره مى‏کنیم:

★ فائز دشتی :

وقتى سخن از جنوب و شعر و شروه به میان مى‏آید، بى‏درنگ نام «فایز» به عنوان یک شاعر دردمند تداعى مى‏شود.

محمد على متخلص به فایز به سال 1250 ه .ق برابر با 1209 ه .ق در کردوان یکى از روستاهاى دشتى چشم به جهان گشود.

از زندگى اولیه او اطلاعاتى در دسترس نیست. گویند تحصیلات مقدماتى خود را در کردوان سپرى نمود. سپس در بردخون، دوره‏هاى درسى مختلف را گذراند و پس از پایان تحصیلات مقدماتى، نزد یکى از مشایخ آن دیار که مردى با سواد بوده و در زبان فارسى و ادبیات فارسى و عربى تسلطى داشته به ادامه تحصیل مشغول بوده است.

فائز که در زمان قدرت خوانین و مسندنشینان قاجار زندگى مى‏کرد، بالطبع شرائط بر شعر او مؤثر مى‏افتد و در شعر او غم و اندوه به وضوح احساس مى‏شود.

از اشعار اوست:

سر زلف تو جانا لام و میم است

چو بسم الله الرحمان الرحیم است

به هفتاد و دو ملت برده حسنت

قدم از هجر تو مانند جیم است...

✍ فائز پس از هشتاد سال زندگى در سال 1330 ه .ق برابر با 1289 ه .ش در «گزدراز» وفات یافت و جسدش پس از چند ماه به نجف اشرف منتقل شد.

★ مفتون بردخونى (سید بهمنیار) :

در سال 1276 ه .ش در قریه بردخون متولد شد,مفتون شاعر دو بیتى سرا که البته در دیگر گونه‏هاى شعر، نظیر غزل، قصیده، رباعى و مثنوى هم دستى دارد.

مفتون شاعر دوره قاجار و عصر رضاخانى است. همچنین او شاعر شهریور 1320 و کودتاى بیست و هشت مرداد مى‏باشد. او داغ و درفش سیستم‏هاى مسلط را بر خود دیده است.

از آن جهت قابل تأمل است که در برخورد با پدیده‏هاى هستى، شگفتى عاطفى خود را از دست نداده و عریان بیان مى‏دارد.

درونمایه دو بیتى‏هاى مفتون فراق است و نیز دربر دارنده خصوصیات غمبارى است که به عنوان اعتراض سمبولیک، حضورى شدیدا عاطفى دارد.

مفتون خان‏ها را به عنوان مفهوم کلى مطرح نمى‏کرد,بلکه معترضانه افراد مورد نظر مثلاً آصف الملک را به محاکمه مى‏کشد و احمدخان آبدانى را لعنت مى‏فرستد تا آنجا که مفتون از طرف خان مزبور تهدید به قتل مى‏شود.

# از اشعار اوست:

ندانستم غم دلدار سخت است

به سر بردن ز هجر یار سخت است

کنون مفتون گرفتار فراق است

ببینید این چنین آزار سخت است...

✍ سرانجام در سال 1341 ه .ش در سن 65 سالگى بوسیله احمد خان آبدانى دستور قتل مفتون صادر مى‏شود و پس از قتل در همانجا به خاک سپرده مى‏شود.

★ سید على نقى دشتى :

سید على نقى دشتى فرزند سید محمود بود,مولد و موطنش روستاى «میان خره» دشتى مى‏باشد.

وى تحصیلاتش را در حوزه علمیه دشتى شروع کرد و پس از چند سال به نجف اشرف رفت،ولى نتوانست مدت زیادى در آنجا بماند و به دشتى بازگشت. چند صباحى به شیراز مى‏رود و پس از توقف کوتاهى به دشتى باز مى‏گردد و بقیه عمر خود را در موطن اصلى‏اش به تدریس و ترویج و رتق و فتق امور مردم مى‏پردازد.

علاوه بر این، در لغت نحو و صرف تسلط کامل داشت، ادیبى فرزانه بود و ادبیات عرب و قواعد و شواهد آن را به طور جامع و کامل در اختیار داشت.

وى هزاران شعر چه قصیده و چه غزل را حفظ داشت و به سبک ابن مالک منظومه‏اى در نحو سروده است. 

ابیات ذیل را در مرثیه شیخ ابوتراب بوشهرى که به دست بشیر محمد نامى به قتل رسیده سروده است:

یا دهر جدد حزنک الایام

و تضاعفت شجوایک و الالام

و تو قدرت تحت الضلوع

و اخدمت جمرات هم کنها الاعوام

★ ابراهیم دشتى :

میرزا ابراهیم فرزند ملا حسن متخلص به صدیق در سال 1313 ه .ق در روستاى کلل دشتى به دنیا آمد. وى قرآن مجید و سواد فارسى را نزد پدر فرا گرفت و براى تحصیل عربى و ادبیات به روستاى میانخره دشتى (که در آن زمان دارالعلم بود) رفت و به آموختن ادبیات فارسى، عربى، لغت و فنون شعر پرداخت.

در جنگ بین الملل اول و اشغال جنوب ایران از سوى انگلستان، که تنگستانى‏ها با انگلیسى‏ها مشغول جنگ شدند وى از راه وطن دوستى شغل مخبرى و گزارشگرى براى خوانین تنگستان را به عهده گرفت و به صورت مخفى به بوشهر مى‏رفت و آنچه از اعمال و افکار دشمنان داخلى و خارجى را که به دست مى‏آورد, به مجاهدین مى‏رسانید. او مدتى در منزل رئیس على دلوارى به عنوان نامه نویس مشغول به خدمت بود و نامه‏هاى رئیس على را مى‏نوشت.

او پس از پایان جنگ براى کار به بوشهر رفت و در مدرسه سعادت معلم شد. همچنین در مدرسه فردوسى مامور سرپرستى و نظافت گردید.

✍ او در سال 1338 ه .ق مبتلا به مرض سل شد و براى معالجه و تغییر آب و هوا به شیراز رفت و در مدرسه منصوریه مسکن گزید و به معالجه پرداخت و پس از بهبودى دوباره به بوشهر آمد اما این بار به مرض مطبقه مبتلا شد و به دلیل تشخیص نادرست پزشک در سال 1342 ه .ق در سن 30 سالگى جان به جان آفرین تسلیم نمود"

از آثار قلمى او مقالاتى است که در نامه (عصر آزادى) شیراز و مجله ایرانشهر چاپ شده است.

از اشعار او در دفاع از ایران و آزادیست:

ایام تماشاى بهار و لب کشت است

نه گاه گرفتارى در دیر و کشت [کنشت] است

خاموشى امروز بسى نادر و زشت است

ما را چه نشاط است که یکسر شده ویران

از باد خزان گلشن ما کشور ایران

افسوس باغ به جا نیست به جز خار...

★ فتح الله سعد آبادى (شیدا) :

او از دیگر شاعران دو بیتى سراى دشتستان و اهل روستاى سعد آباد متخلص به شیدا است و تا سال 1344 ه .ش در قید حیات بوده است.

شیدا بر خلاف شاعران هم دوره خود که به خوانین محشور بوده‏اند، بیشتر با روستائیان بى بضاعت و رعایا نشست و برخاست مى‏کرد و با شیوه حکومت خوانین مخالف بود.

از اشعار اوست:

تو اى دهقان اگر بى‏خانمانى

و یا رنجور و زار و ناتوانى

بود البته علت بى‏سوادى

اسیر پنجه بیداد خانى...

★ دیگر شاعران استان عبارتند از:

۱ـ على بابا چاهى ; متولد 1320 که اشعار او داراى غنایى روستایى و دلنشین است.

۲ـ منوچهر آتشى ;متولد 1312 در دهستان بوشکان, که در ابتدا به سبک قدیم و سپس شعر نو مى‏سرود.

۳ـ دکتر جعفر حمیدى ; متولد 1315 ه .ش، از شعراى توانا و صاحب آثار (ابر باران بار ـ ابراهیم ـ از خون کبوتران و ...).

۴عبدالمجید زنگویى ـ متولد 1316 ه .ش، از شعراى توانا و صاحب آثار (شب قطبى ـ ترانه‏هاى فائز و ...).

۵ـ عبدالرحمان گمارونى پور ; داراى اثرى به نام دشتسون. از اهالى توابع گناوه.

۶ـ ایرج شمسى زاده; غلامرضا کریمى فرد ـ استاد دانشگاه در رشته ادبیات عرب.

۶ـ امیر روستایى (قانع) ; سراینده غزل و دو بیتى.

۷ـ غلامرضا رئوفى ; متولد 1319 و از اهالى گناوه و داراى طبعى روان که دیوانى از اشعار ایشان موجود می باشد.

۸ـ غلامرضا کرمى و ...

✍ منبع:ویکی اطلس فرهنگی ایران™

Http://www.gezderaz100.blogfa.com

رونمایی از کتاب " ثمین سخن " نوشته دکتر محمد مهرافزون بروجردی

 به گزارش روابط عمومی معاونت اداره کل و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان بروجرد، 5دی  ماه یادآور فقدان استاد مرثیه سرای نامی کشور "میرزا محمد باقر صامت بروجردی"  است که 16 محرم 1331 ه . ق دار فانی را وداع گفتند . ضمن گرامیداشت سالروز وفات این مرثیه سرای نامی کشور به همین مناسبت طی مراسمی امروز پنجشنبه 4 دی ماه 1393 در دفتر مرکز اسناد و شناسایی مفاخر بروجرد از کتاب ( ثمین سخن ) نوشته دکتر "محمد مهر افزون " رونمایی شد .

 کتاب ( ثمین سخن  ) که اولین کتاب دکتر "محمد مهر افزون" این نویسنده ، محقق و پژوهشگر فعال بروجردی است ، به تازگی به بازار کتاب آمده و از انتشارات آیین احمد (ص) است . این کتاب در قالب  درس نامه دانشگاهی است و به شرح احوال ، زندگانی و ویژگی های فردی ، اجتماعی و سیاسی ادیبان و شاعران ، دیگاه ها و بینش های علمی و ادبی گروهی از پیشگامان و پیشتازان منظوم و منثور ادب فارسی از دیروز تا امروز پرداخته است .

 دکتر "محمد مهر افزون" کتاب (ثمین سخن ) خود را در ده فصل نگاشته که در دو فصل اول آن به شرح احوال ، زندگانی و ویژگی های فردی ، اجتماعی و سیاسی 100 نفر از ادیبان و شاعران از دیروز تا امروز و فصل سوم را (آرایش و نگارش زبان و ادبیات فارسی ) فصل چهارم (دستور زبان فارسی ) فصل پنجم را به (زبان شناسی ) فصل ششم ( ادبیات و انواع ادبی ) فصل هفتم ( اصطلاحات و آرایه های ادبی ) فصل هشتم (قالب های شعر فارسی ) فصل نهم (سبک و انواع سبک شعر فارسی ) و فصل دهم را به ( سبک ها و مکتب های ادبی در اروپا ) پرداخته است .

 دکتر "محمد مهر افزون" متولد 1344 شهر بروجرد  فعال در حوزه مقاله ، تحقیق ، پژوهش و مطبوعات است که تا کنون مقالات زیادی از او در نشریات محلی و کشوری و فضای مجازی به چاپ رسیده است .

 وی در  کتاب (ثمین سخن ) به شرح احوال ، زندگانی و ویژگی های فردی ، اجتماعی و سیاسی 100نفر از ادیبان و شاعران از دیروز تا امروز ازجمله " حکیم ابوالقاسم طوسی "  ، " نظامی گنجوی ، "میرزا محمد باقر صامت بروجردی"  ، " پروین اعتصامی " ، " عبدالحسین زرین کوب " ، " مهرداد اوستا " ، " قیصر امین پور " ، " نصرالله مردانی " و ... پرداخته است .

برگزیدگان نخستین دورۀ شعر آذر مشخص شدند

 

دیروز، 27 آذرماه 1393، در مراسم پایانی، برگزیدگان نخستین دورۀ شعر آذر مشخص شدند. 

این مراسم که با ساعتی تأخیر در باغی در جوار آرامگاه حکیم سخن، ابوالقاسم فردوسی برگزار شد، جمعی از اساتید و شاعران سپیدسُرای خراسان از جمله محمدباقر کلاهی اهری، عباس ساعی، محمد رمضانی فرخانی، حسین صالحی، جواد یونسی، سهیلا دیزگلی و ... ، مهمانان و نامزدهای دریافت جایزۀ نخستین دورۀ شعر آذر شرکت داشتند. اختتامیۀ باشکوه و به‌یادماندنی شعر آذر در حالی برگزار شد که هوای نسبتاً سرد و دوری مسافت از مشهد تا مکان برگزاری نشست، نگرانی‌هایی از احتمال حضور نیافتن مهمانان وجود داشت اما همان‌طور که انتظار می‌رفت تمامی شاعران و مدعوین به گرمی و خاطره‌انگیز، از اولین جایزۀ شعر مستقل خراسان استقبال کردند.

اختتامیۀ صمیمی ، پرشور و به اذعان مهمانان گرامی، نادر، ساعت 5 عصر با قرائت شعری از زنده‌یاد رضا بروسان که این مراسم در چهل و یکمین زادروز تولد ایشان برپاشده بود، آغاز شد و با قرائت شعر 15 نامزد دریافت جایزه ادامه یافت.

در ادامه، استاد عباس ساعی دقایقی پیرامون « شعر سپید؛ کنکاشی در ذهن و زبان» سخنرانی کردند. ایشان ضمن بیان این که:« این همه شعر خوب را یکجا در نشست‌های قبلی نشنیده بودم»، در قسمتی از صحبت‌های خود به ادبیّت در کلام اشاره کرده و خاطرنشان کردند: « امروز شعر سپید خراسان به سمت ساده‌نویسی پیش می‌رود. اگرچه این اتفاق می‌تواند در راستای رونق و ارتقای شعر فارسی باشد اما باید فراموش نکنیم که شعر دارای عناصر متنوعی ست که شاعر باید همۀ آنها را به کار گیرد تا اثری موفق و قابل قبول به مخاطب ارائه نماید. عاطفه و صمیمیت در زبان به تنهایی در شعر کافی نیست. به طور مثال نباید عناصر زیبایی سخن و ... را از یاد ببریم.»

 دبیرجایزۀ شعر آذر، جواد کلیدری، دقایقی از چگونگی شکل‌گیری این جایزه، روند اجرایی شدن کار، دریافت اشعار، داوری آثار و انتخاب برگزیدگان آن ... سخن گفت. ایشان ضمن سپاس‌گزاری از حضور و استقبال بی‌نظیر شاعران سپیدسرای خراسان در نخستین دورۀ جایزۀ شعر آذر، اصحاب رسانه و خبرگزاری‌ها، از همدلی و دوستی سخن گفته و خاطرنشان کردند:« برخلاف آن‌چه که گاه شنیده می‌شود شاعران پراکنده اند و هماهنگی لازم را ندارند، این جایزه نشان دادند این سخن نادرست است و همۀ سلایق، از همۀ گروه‌ها و محافل شعری، پرشور و مصمم در این حرکت خودجوش شرکت کرده و یک‌بار دیگر نشان داند که به برگزاری جایزه‌ای مستقل و آزاد، اعتقاد دارند و این خواستۀ درونی آن‌هاست. به‌طوری که در فاصلۀ کمتر از یک ماه، 90 شاعر با 270 شعر از شهرهای مشهد، نیشابور، چناران، قوچان و ... در این جایزه شرکت نمودند.» کلیدری در خصوص سلامت برگزاری جایزه و داوری آثار، به شاعران شرکت‌کننده اطمینان خاطر داد:« همۀ اشعار بدون نام صاحب اثر و تنها با کُد شناسایی تحویل داوران محترم شده و پس از نمره گذاری آن‌ها به دقت جمع بسته شده و میانگین هر سه نمره، برگزیدگان را مشخص نموده است. بنابراین واضح است که در این جایزه، کارنامه و سابقۀ شاعری افراد، داوری نشده و تنها سه اثری که به دبیرخانه ارسال شده، مورد ارزیابی قرار گرفته است.»  ایشان همچنین توضیح دادند:« به خاطر رفع شبهه و هرگونه سوء‌ظن احتمالی، هر سه فُرم داوران و فرم نهایی موجود است و شاعران می‌توانند جهت آگاهی از نمرۀ خود به ایشان مراجعه نمایند زیرا سلامت، جدیت و ادبیت آثار برای ما از همه چیز مهم‌تر است زیرا معتقدیم این یک حرکت گروهی ست، نه فردی و خودخواهانه، همچنین یک شبه نیامده که یک شبه هم بخواهد برود؛ بلکه بنا داریم این جایزۀ مستقل و آزاد، در سال‌های آینده، حتی باشکوه‌تر از نخستین دوره ادامه یابد.»

قسمت بعدی مراسم به شعرخوانی شاعران مهمان اختصاص داشت و نمایندۀ هیأت داوران، سرکار خانم نرگس برهمند، بیانیۀ هیأت داوران را برای حاضران قرائت نمودند. در قسمتی از بیانیه، داوران، نکاتی را در رابطه با کم و کیف اشعار شاعران شرکت‌کننده یادآور شده بودند.

دبیر جایزه، ضمن تقدیر از داوران و اهدای جایزۀ نقدی به ایشان، از میان 15 نامزد نهایی دریافت جایزه، به ترتیب الفبا، شاعران: نازنین آزاد، بنفشه انصاری، اسماعیل بختیاری، سعید پوریوسف، کسری تیموری، فرحناز حمزه، الیاس دعواتی، حسین رحمانی، عباس رضایی، امیر عابدیان‌نژاد، بیتا علی‌اکبری، حیدر کاسبی، امیرحسین مرتضایی، امان‌الله میرزایی، محسن نیک‌آئین، سه شاعر برگزیده را از نگاه هیأت داوران، به این شرح اعلام نمود:

 برگزیدۀ اول: جناب آقای کسری تیموری

برگزیدۀ دوم: جناب آقای امان‌الله میرزایی

برگزیدۀ سوم: سرکارخانم بنفشه انصاری

از این سه شاعر با اهدای تندیس، لوح یادبود و جایزۀ نقدی تقدیر شد.

پایان بخش این برنامه، بریدن کیک تولد زنده‌یاد بروسان توسط فرزند ایشان، مجتبی بروسان و همچنین همراهی حسین بروسان و علی‌اکبر بروسان بود. مهمانان و شاعران ضمن پذیرایی، این اتفاق خوشایند در شعر خراسان را با گرفتن عکس یادگاری در خاطره‌ها ماندگار کردند.