دستگاه غواصی

فن شناوری در زیر آب یا غواصی علاوه بر اینکه کاربردهای صنعتی، پژوهشی و نظامی دارد، ورزش و تفریحی لذت‌بخش نیز به شمار می رود. غواصی مثل تمامی حوزه ها در سال‌های اخیر پیشرفت‌های شایان توجهی داشته و لذا انتقال دانش و روش‌های نوین غواصی به کشور ضرورتی دو چندان یافته است.
به گزارش مشرق به نقل از ایسنا، رضا بهره‌مند، مدرس بین‌المللی دوره‌های تربیت مربی غواصی و تکنیکال و آب‌های عمیق در سلسله به تشریح بخشی از پیشرفت‌های تکنیکی غواصی پرداخته است.

وی گفت: برای غواصی از تجهیزات تنفسی زیر آب استفاده می شود بدین ترتیب که غواص با همراه داشتن هوای فشرده تنفسی که درون سیلندر غواصی ذخیره شده است به زیر آب رفته و غواصی می کند. در نوعی از غواصی که به غواصی «مدار باز» موسوم است، باز دم غواص درون آب تخلیه می‌شود لذا غواص باید برای رسیدن به عمق زیاد سیلندرهای متعددی را با خود حمل کند. تقریبا بیشترین لوازم غواصی که در حال حاضر در اغلب مکان‌های عمومی وجود دارند و مردم با آن سر و کار دارند یا می‌شناسند از نوع مدار باز است. این نوع سیستم اولین بار توسط Cousteau به غواصان تفریحی معرفی و عرضه شد.

برای رفع این مشکل دستگاه غواصی «مدار بسته» ابداع شده که قادر است اکسیژن موجود در بازدم غواصی را بازیابی و با ترکیبات سیلندرهای کوچک همراه ترکیب کند. با استفاده از این دستگاه نیازی به حمل سیلندرهای سنگینی متعدد نیست و غواص می‌تواند با تجهیزاتی به مراتب سبکتر تا سه ساعت زیرآب تنفس کند.

مدرس بین‌المللی غواصی آب‌های عمیق و دستگاههای مدار بسته خاطرنشان کرد: دستگاه غواصی مدار باز ذاتا ناکارآمد است چون بخش کوچکی از هر تنفسی در دستگاه متابولیسم غواصی استفاده می‌شود و مقدار زیادی از اکسیژن قابل استفاده‌ دور ریخته می‌شود. علاوه بر این مقدار اکسیژن از دست رفته در این روش با افزایش عمق افزایش می‌یابد.

بهره مند تصریح کرد: دستگاه مداربسته اساسا یک دستگاه متفاوت غواصی است. سیستمهای مدار بسته تنفسی، به گونه ای ساخته شده اند که قابلیت پالایش بازدم غواص را داشته و بازدم او را با حذف دی اکسید کربن و افزودن اکسیژن برای تنفس دوباره آماده کنند. در حال حاضر سه نوع دستگاه مداربسته وجود دارد که شامل دستگاه مداربسته اکسیژن، دستگاه مداربسته نیمه بسته و دستگاه مدار بسته کامل است. این دستگاه‌ها هر کدام دارای مزایا و معایب خاصی می‌باشند که به طور خلاصه به آنها می پردازیم.

وی خاطرنشان کرد: به طور کلی تمام دستگاه‌های مداربسته معمول اجزای مشترکی دارند. تمام آنها دارای حلقه تنفسی مجهز به یک دهنی هستند که از طریق آن غواص شروع به تنفس می‌کند اگر کل حلقه تنفسی (breathing loop) از جنس سفت ساخته شود غواص نمی‌تواند بازدم خود را دوباره به داخل برده و استنشاق کند به عبارتی مثل این است که بخواهیم در یک بطری نوشابه تنفس کنیم.

به همین علت نوعی کسیه نرم یا تاشو متصل به حلقه تنفس وجود دارد که بازدم غواص در آن می‌رود و آن باد می‌شود و وقتی نفس می‌کشد آن خالی می‌شود.به این وسیله counter lung گفته می شود که ساختاری شبیه شش یا ریه دارد.

بهره مند خاطرنشان کرد: اگر غواص در این محیط شروع به تنفس کند در مدت زمان کوتاهی CO2 بازدم آن بالا رفته و به سطح خطرناکی می‌رسد به همین دلیل حلقه تنفس باید وسیله‌ای به نام قوطی جاذب CO2 داشته باشد که حاوی نوعی مواد شیمیایی می‌باشد که CO2 را جذب می‌کند. البته جاذب CO2 به تنهایی نمی‌تواند به غواص کمک کند تا غواص به صورت نامحدود غواصی کند چون اکسیژن در انتها در حلقه تنفسی توسط غواص مصرف می‌شود پس باید توسط یک سیستم اکسیژن نیز به سیستم یا حلقه تنفس (breath loop) تزریق شود تا غواصی ادامه پیدا کند.

وی افزود: علاوه بر این، برای جلوگیری یا به عبارت دیگری پیشگیری از اینکه غواص همان هوای بازدم خود را دوباره مصرف کند، حلقه تنفسی به صورت یک طرفه و در جهت عقربه‌های ساعت طراحی شده است.

بدین دلیل است که upstream check valve و downstream check valve در دو طرف دهنی قرار گرفته‌اند و اجازه می‌دهند گاز (دم) از یک طرف وارد و بازدم فقط از طرف دیگر خارج شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های مشترک بسیاری از سیستم‌های تنفسی مدار بسته نحوه بستن یا shut-off کردن دهنی حلقه تنفسی است که می‌توان برای جلوگیری از ورود آب به حلقه تنفسی آن را زیر آب بست و اما تفاوت اساسی میان این سه نوع از دستگاه‌های مدار بسته در راه اضافه نمودن گازهای مختلف به حلقه تنفسی و کنترل غلظت اکسیژن در گاز تنفسی می‌باشد.

بهره مند خاطرنشان کرد: دستگاه مدار بسته اکسیژن ساده‌ترین نوع دستگاه از دستگاه‌های مداربسته است که نقطه شروع خوبی برای بحث در مورد دستگاه‌های پیچیده تر می‌باشد. دستگاه مدار بسته اکسیژن علاوه بر اجزای پایه ای که در ابتدا شرح داده شد، یک سیلندر اکسیژن خالص به عنوان گاز جایگزین مصرف شده توسط غواص دارد. بعضی از انواع دستگاه‌های مداربسته اکسیژن، اکسیژن را به میزانی ثابت که توسط خود غواص انتخاب می‌شود به حلقه تنفسی وارد می کند با این حال سوخت و ساز بدن با توجه به تجهیزات و پیشامدها در غواص متفاوت است. از این رو در سیستم‌های Active اکسیژن خود به خود به سیستم اضافه می‌شود حتی هنگامی که در استراحت به سر می‌بریم که باعث به هدر رفتن گاز از حلقه تنفسی می‌باشد یا اینکه به اندازه کافی اکسیژن در هنگام کار سخت وجود ندارد که غواص به صورت دستی و نه اتوماتیک مجبور به اضافه کردن oxygen از bypass valve می‌شود.

وی گفت: بسیاری از دستگاه‌های مداربسته اکسیژن، سیستم passive addition را به دستگاه خود اضافه کرده‌اند که به موجب آن اکسیژن به میزان مصرف سوخت و ساز بدن غواص اضافه شده است.

یک راه ساده برای دستیابی به میزان بیشتر گاز در حال استفاده، استفاده کردن از شیر مکانیکی می‌باشد که گاز را به counter lung اضافه می‌کند، از این روش در هنگامی که counter lung کاملا از کار می‌افتد نیز استفاده می‌شود. بدین ترتیب که بدن غواص، اکسیژن را گرفته و دی اکسید کربن تولید می‌کند. دی اکسید کربن توسط جاذب حذف شده و حجم گاز در حلقه تنفسی کاهش پیدا می‌کند، در نهایت مکیدن کامل هوا از دهان باعث بسته شدن counter lung می‌شود و در این زمان باید به روش مانوآل و دستی توسط شیر مکانیکی به اکسیژن اضافه کرد.

بهره مند تصریح کرد: در این سیستم بسیار مهم و حیاتی است که هنگام شروع غواصی اکسیژن خالص را وارد حلقه تنفسی کنیم. اگر حجم زیادی از گازهای دیگر در حلقه تنفسی وجود داشته باشد، ممکن است غواص قبل از فعال شدن شیر مکانیکی دچار hypoxia شود. چرا که پتانسیل برای مسمومیت اکسیژن بسیار زیاد است.

مسمومیت اکسیژن (CNS) در اعماق بیشتر از شش متر یا 40 فوت به وجود می‌آید و مانع از بهره‌برداری بیشتر توسط این نوع دستگاه می‌شود و برای دستیابی به عمق‌های بیشتر باید از مخلوط گازهای دیگر (نیتروژن، هلیوم) استفاده کرد که مستلزم به کارگیری دستگاه‌های نیمه مداربسته یا مداربسته کامل است.

دستگاه نیمه مداربسته برخلاف دستگاه مدار بسته اکسیژن، دارای فرمهای گاز مخلوط مداربسته می‌باشد که در آن گازهای دیگری به غیر از اکسیژن خالص در نظر گرفته شده است.

238-آشنایی با سنگ مروارید

مُروارید یا دُر، گوهری است معمولاً سفید و درخشان که در اندرون برخی از نرم‌تنان دوکفه‌ای مانند صدف مروارید به وجود می‌آید.

وقتی جسمی خارجی مانند ذره‌ای شن بین صدف و پوسته او قرار بگیرد جانور لایه‌هایی مرکب از ماده آلی شاخی کونچیولین و بلورهای کلسیت یا آراگونیت را به دور جسم خارجی ترشح می‌کند. از این لایه‌های هم‌مرکز رفته رفته  مروارید شکل می‌گیرد. جنس مروارید با جنس دیواره درون صدف یکسان است. شکل  مروارید اغلب نزدیک به کره است هرچند به شکل‌های دیگر مانند گلابی و دکمه و حتی شکل‌های نامنظم هم دیده می‌شود. درشتی آن به درشتی دانه خشخاش تا تخم کبوتر است. رنگ مروارید اغلب سفید است ولی ممکن است به رنگ‌های صورتی و زرد و سبز و آبی و قهوه‌ای و سیاه نیز دیده شود. در خلیج فارس و اقیانوس هند و استرالیا صید می‌شود. در قرن بیستم پرورش مروارید نیز رایج شد. برای تهیه مروارید پرورشی (که گاه مروارید  مصنوعی نیز نامیده می‌شود) با سوراخ کردن پوسته صدف، یک قطعه مروارید بسیار کوچک را در درون صدف قرار می‌دهند تا جانور لایه‌هایی به دور آن ایجاد  کند.

مروارید در ایران [ویرایش]

رضا طاهری در کتاب از مرواید تا نفت به شرح کارنامه اقتصادی مروارید در خلیچ فارس می پردازد. و فروش بالای مروارید را بیان‌گر اهمیت مروارید در زندگی ساحل  نشینان خلیج‌فارس می داند. با گزاره‌ای دیگر می‏توان گفت: مروارید درگذشته  نقش استراتژیکی‌نفت را درخلیج فارس به‌عهده داشته‏ است. تاریخ مروارید و  صید مروارید نوشته نشده ‏است اما از دوران هخامنشیان مروارید صید می ‏شده‏  است. درنوشته‌ها و ادبیات ایرانی هزارساله اخیر شاعران و نویسندگان ایرانی  بسیار به صید مروارید اشاره شده‌است. استخری در قرن چهارم در کتاب مسالک  الممالک بیان می‏کند که مرواریدها را از سواحل خلیج فارس به داخل کشور می‏ب ردند و مروارید خلیج فارس بی ‏همتا است . ابوعبدالله ادریسی در نزهه  المشتاق که در قرن ششم نوشته‎شده‎است به شرح روش سنتی صید مروارید در خلیج  فارس می‏ پردازد: «در این خلیج همه مکان‎های غواصی وجود دارد، مکان‏ های  غواصی سیصد مکان مورد توجه است که همه آن ها معروف و مشهورند.» و  ابوعبدالله ادریسی در همان کتاب ذکر می کند:«غواصی در سرزمین ایران نوعی  صنعت است که آموخته می‏شود و در آموزش آن پول فراوانی خرج می‎گردد. و آن به این‏گونه‎است که آن‏ها خارج کردن نفس از گوش را تمرین می‏کنند و می‏آموزند تا جایی که یک مرد در آغاز یادگیری‏اش دچارگوش درد می‏شود و از گوش‏هایش  ماده‏ای جاری می‏شده و پس از آن معالجه‏کرده و آن را از درد و ملامت تبری  می‏بخشند. گران‏ترین غواص کسی است که بیش از همه در زیر آب بماند.»^[۱]

مرواریدهای خلیج فارس/ تاریخچه صنعت مروارید خلیج فارس

مرواریدهای خلیج فارس/  تاریخچه صنعت مروارید خلیج فارس                           

 

از دهه 1600 تا کنون مروارید بسیاری از آبهای اطراف بحرین، جزیره دالما (Dalmah) در ابوظبی، ابوموسی، هرمز و جزیره لاوان کیش استخراج شده است. از آنجایی که تقاضا برای مرواریدهای اصل صدف های حلزون، بسیار بود و بیشتر، صدف هایی که دسترسی به آنها در آبهای کم عمق آسان بود، استخراج می شدند؛ تلاش برای استخراج صدف ها در اعماق آبها بیشتر شد و بدین منظور تکنیک های ویژه ای برای غواصی در عمق 30 تا 50 پایی (هر پا معادل 30.48 سانتی متر است) به کار گرفته شد.
هنگام شیرجه ازقایق های کوچک چوبی، غواصان ایرانی باید وزن خودرا با بستن سنگ های سنگین به خودشان بالامی بردند تا بتوانند صدف های بیشتری را درحد امکان قبل ازدریافت علامت سریع جمع کنند. غواصان ازعینک هایی که ازصدف جلاخورده لاک پشت درست شده بود، و از گیره استخوانی برای بستن سوراخ بینی وگوشگیردرست شده ازموم استفاده می کردند.
غواصان برای یافتن مروارید ها گاهی مجبور بودند در روز 50 یا 60 بار غواصی کنند و در این میان ممکن بود با نیزه ماهی، کوسه، ستاره دریایی سمی و غیره مواجه شوند که سلامتشان به خطر می افتاد و به همین دلیل اغلب از بردگان برای این کار استفاده می کردند.
در گذشته، برخی از مرواریدهای طبیعی  مطلوب  از ناحیه خلیج فارس به دست می آمدند. در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد، سومری ها(Sumerians)  احتمالا اولین کسانی بودند که مروارید را کشف کردند. درحالیکه به جمع آوری صدف در طول ساحل خلیج فارس مشغول بودند. صدف های خلیج فارس (Pinctada margaritifera, Pinctada radiata ) برای مروارید مادر(mother-of-pearl) که به عنوان ماده گوهر نشان در مصر باستان در اوایل سلسله ششم استفاده می شد، جمع آوری می شدند .
پیشینه استخراج مروارید به هزاران سال پیش در خلیج فارس برمی گردد، آن زمان که از صدف های طبیعی در عمق آبها مروارید صید می شد و زمین شناسان آن مکان ها را «بستر مروارید» می نامیدند. بستر های صید مروارید در سواحل خیلج فارس از سمت کویت و بحرین در غرب، عمان و هرمز و جزیره کیش و ایران گسترده شده اند.
گرچه با پیشرفت تکنیک های غواصی در دهه های 1700 و 1800، لباس های بهتری نیز برای مواجه با خطرات احتمالی درست شد، اما غواصان پارسی به طرفداری از غواصان فقیرتر از این لباس ها استفاده نمی کردند. در این میان پادشاه بحرین نیز استفاده از این نوع لباس ها را برای صید مروارید ممنوع اعلام کرد.
اما غواصان پارسی مخالف استفاده آنها بودند و اعتراض داشتند که غواصان ضعیف تر، شرایط نامساعد رقابتی خواهند داشت. درکنار غواصان پارسی، پادشاه بحرین استفاده از لباس های غواصی برای یافتن مروارید را ممنوع کرد.