237-آشنایی با سنگ لعل

 

 

لعل
کلیات
رده	کانی
فرمول	X3Y2(SiO4)3
ویژگی‌ها
رنگ	تقریباً به همهٔ رنگ‌ها
حالت بلوری	دوازده‌لوزوجهی[۱] یا مکعب
دوشکستی	هیچ
ساختار	یکسان‌ذره (ایزومتریک)
چگالی ویژه[۲]	3.1 - 4.3

لَعل (نارسنگ، حجر سیلان) یکی از سنگ‌های قیمتی است. لعل‌ها از دوره برنز به عنوان سنگ قیمتی و ساینده کاربرد داشته‌اند.

لعل واژه‌ای فارسی است و اصل آن لال بوده است. آن را در قدیم، لال، بدخشانی، بدخشی و ملخش نیز می‌نامیدند.^[۳]در لغتنامهٔ دهخدا به نقل از منابع قدیمی می‌نویسد^[۴]:  سنگی ظریف با سرخی درخشنده و از یاقوت سست‌تر است. رنگارنگ است سرخ و زرد و بیشتر سبز و بنفش و بهترینش سرخ بدخشانی است. در روزگار پیشین لعل نبوده  است و بدین سبب در کتب ذکرش کمتر آمده‌است و پس از آن در کوه بدخشان پیدا  شد. در سر راه آذربایجان نیز معدن است اما لعل آن نارسیده است و تیره رنگ و با کبودی زند، از این‌رو قیمتی ندارد.صاحب آنندراج می‌گوید: معرّب لال، معدن آن مخفی بود تا در زمان خلافت اوایل عباسیان در ارض ختلان زلزله‌ای عظیم پدید آمده و کوه سکنان (؟) شکافته شده، کان لعل پیدا گشت و  لعل را انواع می‌باشد: رمانی و پیازی و تمری و لحمی و عنابی و بقمی و  ادریسی و دوشابی و لعل پیکانی و لعل عقربی و لعل قطبی و آن نگینه‌وار پهن  باشد و بهترین آن عقربی است و بعد از آن پیازی و سپس تمری و رمانی و  پیکانی، لعلی که آن را بر شکل پیکان تراشند و زنان آن را گوشواره سازند و  ناب از صفات لعل است. حکیم مومن طبیعت آن را در گرمی و سردی معتدل مایل به حرارت می‌داند.