عقیق سنگی بسیار پربرکت و سرشار از خواص می باشد که در روایات زیادی بر اهمیت آن تاکید شده است. در گذشته بسیاری از ائمه معصومین و پیامبران از این سنگ به عنوان نگین انگشتر استفاده نموده و بر خواص و اهمیت آن در گشایش روزی و دفع بلایا تاکید می نمودند. در این میان عقیق یمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سنگ عقیق در کشورهایی همچون یمن، هندوستان، ایران و چین در رنگ های گوناگون از جمله قرمز، زرد و سفید یافت می شود.هدف از این پژوهش بررسی تمام موضوعات مربوط به سنگ عقیق است و تلاش شده که در حد امکان به سوالات مطرح شده در این زمینه پاسخ داده شود و مومنین را به داشتن این سنگ با ارزش مادی و معنوی، ترغیب نماید.
تعریف سنگ عقیقعقیق یک قسم کوارتزی بی شکل به رنگ های مختلف می باشد. نوع مرغوبتر آن به رنگ سرخ یا آلبالویی است، یک قسم آن معروف به عقیق یمنی یا یمانی است، بیشتر نگین انگشتر می کنند(۱).در تعریف دیگری از عقیق این گونه بیان شده است:عقیق به انگلیسی echite ، agate به عبری aqiq ، به هندی hakik ، به آلمانی achate .واژه عقیق از نام متشابه عبری به معنی موی نوزاد گرفته شده، چون کودک دارای موی زرد عقیقی رنگ است. بنابراین همه گمان ها که نام عقیق از روی نام رودی به همین نام در ایتالیا و جز آن گرفته شده بی اساس و بی ارزش می شود. این کانی یا گوهر یکی از گونه های کانی کلسدون (خود گونه ای از در کوهی) است که گاهی دارای توده پیازی سان (یا تودرتو) با دوایر نسبتا متحد المرکز است. عقیق دارای ترکیبی خیلی نزدیک به کوارتز است ولی سختی آن یک دست نیست یعنی گاهی سخت و گاهی نرم حس می گردد، به ویژه به هنگام تراش و کار پرداخت. دلیل این که لایه های عقیق یک در میان سخت و نرم است و می توان آن را با رنگ کردن تمیز داد چون روزنهای موجود در بین لایه ها بزرگ و کوچک است و لایه ها رنگ های گوناگون به خود می گیرند و از این رو می توان سختی گوناگون آن را هم تمیز داد. عقیق دارای گونه های زیادی است که در زیر بیشتر آن ها آورده شده. در گذشته در اروپا به این کانی آخاتس (achates) گفته می شده که دیگر امروز به کار نمی رود (۲).
انواع عقیق را به گونه های زیر دسته بندی می کردند:
۱٫جگری2٫سفید3٫گل سرخی4٫زرد5٫آبی6٫سیاه7٫ابلق8٫دو رنگ
عقیق آبدارهیدروفان برای آبگون آمده _ حقیقت گونه ای اوپالی که به کندی آب خود را از دست داده باشد. آن را درون آب قرار داده و آب به خود جذب می کند و جلا و رنگ آن بهتر می شود و گاهی بازی با رنگ آن هم بهتر می گردد. گاهی شفافیت آن نیز بهتر خواهد شد. یا اوپال را درون روغنهای گوناگون جوشانده تا پدیده های بالا دوباره به دست آید و در ضمن برای مدت بیشتری ثابت خواهد ماند.
عقیق آتشینعقیق آذری. عقیق سرخ. عقیق آذرخشی. عقیق اخگری. کلسدون و یا عقیقی که دارای درون گیرهای گوتیت و یا لیموتیت است. این درون گیرها پس از تراش دامله ای رنگ و درخششی آتشگون از خود نشان می دهند. گونه های خوش آن در آریزونا پیدا می شود.
عقیق آتشین دریاچه علیاعقیق دریاچه علیا. نام نادرستی است برای شیشه مصنوعی که به اوپال می ماند.
عقیق آوندیعقیق با روزن هایی که طول آن سنگ را هم چون یک کانال یا دالان طی نموده و معمولا به وسیله مواد دیگر پر شده.
عقیق ابریکلسدون خاکستری روشن شفاف تا نیمه شفاف که دارای لکه های خاکستری پر رنگ ابرسان است.
عقیق اوروگواییعقیق اوروگوایی که از بخش ریو گراندوسول به دست می آید.
عقیق آیداریعقیق های ریز و کوچکی که در آیدار اوبر اشتاین آلمان تراش داده می شود.
عقیق بابا غوریخلنج. بابا غوری. خلنگ. عقیق چشمی. عقیقی که از لایه های گرد جزع (مهره یمنی) و کلسدون ساده پدید آمده باشد.
عقیق مغربی. عقیق نا مرغوب و نیمه شفاف را گویند.
عقیق بادامیبه آلمانی mandelachate . عقیق لوزی گون و بادامی مانند که در روزنهای سنگها پدید می آید (سنگهای ملافیر).
عقیق باروییعقیق استحکامی. عقیق جای نگاری. عقیق ویرانه ای. عقیق هایی که خطوط آن شکل بارو و یا برج را به سنگ می دهد یا مانند استحکامات کنگره ای یا هفت و هشت دیده می شود.
عقیق برشیعقیق پارچینی. عقیق هایی که در اثر عوامل مکانیکی شکل نامنظم و گوشه دار به خود گرفته. ملات این گونه سنگها از جنس خود عقیق است.
عقیق پارچینیعقیق موزائیکی. گونه ای عقیق مکزیکی که از تکه های خرد شده (برشی) پدید آمده ملات عقیقی آن را به هم چسبانیده.
عقیق پرمانندکلسدون زرد، صورتی، نخودی، خاکستری . سفید شیری نیمه شفاف تا کدر با درونگیر های پر مانند قهوه ای، نارنجی و سیاه. در بروستر تکزاس واروگون آمریکا پیدا می شود.
عقیق پنده ایعقیق منقوط. عقیق مطبق. عقیق راه راه. عقیق خال دار.
۱_ عقیق سفید یا خاکستری که از لکه هایی که از اکسید آهن، کرم و یا منگنز به رنگ سرخ هم چون درون گیر و رنگین در آن پدید می آید و در روی کانی مانند خال دیده می شود.
۲_ کلسدون و یا عقیق خاکستری با لکه های رنگین.
عقیق پیکره ایعقیقی که درون گیر های آن دارای چهره های گوناگون و پیکره ای است.
عقیق تکزاسیعقیقی که در رودخانه پکوس تکزاس پیدا می شود.
عقیق تیغه ایعقیق هندی با تیغه های نازک.
عقیق جای نگاریعقیق نقشه ای. عقیق توپوگرافیک. عقیقی که درونگیرهای آن شکل نقشه های هندسی زمین شناسی به سنگ داده، با خطوط موضعی یا تراز٫
عقیق چشم اندازعقیق منظره ای. نوعی کلسدون خاکستری تا سفید با درونگیرهای نامنظم از جنس اکسید منگنز، آهن و جز آن که شکل مناظر طبیعی مانند جنگل و جز آن را به کانی داده.
عقیق چشم جغدیبرخی از عقیقها پس از تراش دامله ای به یک جفت چشم جغد می مانند.
عقیق چشم گاویبرخی از عقیقها پس از تراش دامله ای به چشم گاو می مانند.
عقیق چشمینامی دیگر برای عقیق بابا غوری. عقیقی که دارای دو ابر پیازی گون است و به چشم می ماند و با رنگهای گوناگون.
عقیق چوبیچوب عقیق شده. عقیقی که ترکیب سیلیسی در چوب رخنه و به جای سلولهای چوب نشسته باشد.
عقیق حلقوینام عقیق چشمی و عقیق باباغوری نیز به خود گرفته است. عقیق با دوایر متحد المرکز یا پیازی و با رنگهای گوناگون. عقیق حلقوی. عقیق پیازی. عقیق گرد.
عقیق خال دارعقیق خال خال. عقیق منقوط. نامی است در اورگون آمریکا. کلسدون بی رنگ و نیمه شفاف با خالهای زرد. سرخ و یا قهوه ای.
عقیق خاوری1عقیق خوش و زیبا ولی رنگ شده.2عقیق نیمه شفاف و از خاور زمین.
عقیق خرمایی شدهاز واژه (عبری) عقیقی که به طور مصنوعی خرمایی رنگ شده.
عقیق خزه ایعقیق درختی. عقیق شجری. عقیق جلبکی. به آلمانی moos stein . کلسدونی که دارای اشکالی هم چون جلبک است. رنگ این خزه ها بیشتر سیاه یا قهوه ای است. گونه های عقیق مکه ای هم دارای همین شکل و رنگ است.
عقیق خزه ای دریایی نام دیگری است برای عقیق مکه ای یا عقیق جلبکی.
عقیق خزه ای سفیدعقیق با لکه های سفید و بزرگ. عقیق جلبکی سفید.
عقیق شدنسلیسی شدن. تبدیل به عقیق شدن و یا هم چون عقیق گشتن. در واقع تبدیل یک ماده و یا یک جسم مانند چوب درختان به عقیق با حفظ شکل اولیه خود است. در این جا ماده سیلیسی به درون تنه درخت رخنه کرده و به جای سلول های آن می نشیند.
عقیق شیشه ای
۱- عقیق از جنس شیشه که در کارگاه ها ساخته می شود. عقیق قلب. عقیق بدلی.
۲- به نادرست گاهی به آبسیدین گویند.
۳- کلسدون خاکستری تا نیمه شفاف.
عقیق صورتی واژه آمریکایی برای عقیق سرخ تا صورتی از بروستر تکزاس که دارای لایه های سرخ و صورتی یک در میان است، گاهی خاکستری آن نیز دیده می شود.
عقیق فیروزه ای واژه گمراه کننده است برای عقیقی که به طور مصنوعی به رنگ آبی فیروزه ای در آمده.
عقیق قیطانی عقیق نواری. عقیق راه راه. عقیق نیمه شفاف آبی رنگ که دارای لایه های قیطانی گون سفید است و در آفریقای جنوبی پیدا می شود.
عقیق کویناوی عقیقی از شبه جزیره کوینا شمال آمریکا نزدیک مرز کانادا.
عقیق مرجانی
۱_ عقیق بسدی. مرجان عقیق شده. مرجانهایی که در اثر مواد سیلیسی به سنگ مبدل شده با رنگ سرخ.
۲_ گونه ای بکیت یا بئکیت (beekite) است.
عقیق وگلر واژه ای محلی و تحریف شده آلمانی برای جنبان یا متحرک (wackeler) است _ پدیده ای است در برخی از عقیق های لایه ای نازک، که پس از تراش و پرداخت و حرکت در برابر نور، به نظر می رسد که قشری از آب در درون کانی در جنبش است.
عقیق ویرانه ای عقیق خرابه ای. عقیق هایی که تکه های به هم جوش خورده یا درونگیرهای آن شکل یک ویرانه را به سنگ داده اند.
عقیق یخی عقیق برفی. کلسدون خاکستری با لکه های سفید رنگ که به دانه های برف و یا یخ می ماند.
عقیق یشبی گونه ای یشب که دارای رگه هایی از عقیق است و خیلی به عقیق می ماند. درست تر خواهد بود اگر یشب عقیقی گفته شود.
عقیق یشبی شده1-آمیخته ای از یشب و عقیق.2-عقیقی که دارای لایه های کلسدونی است ولی به یشب بیشتر می ماند