او افزود: بخشی از این خانه تاریخی پس از اتمام کار مرمت و تجهیز قرار است به خانه صنایع دستی تبدیل شود.
پرویزی گفت: در این مرکز به عنوان خانه صنایع دستی داراب در رشته های ساز سازی سنتی، خاتم، منبت و معرق، دست بافته های داری و دوخت لباس های محلی در سه بخش آموزش ، تولید و فروش فعالیت خواهد شد.
وی با بیان اینکه در بخشی از این خانه تاریخی قرار است موزه مردم شناسی راه اندازی شود گفت :تجهیزات لازم جهت راه اندازی موزه نیز خریداری شده است که با اتمام کار مرمت این موزه نیز گشایش خواهد یافت.
همچنین دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی داراب نیز خبر از استقرار مرکز پژوهشی داراب شناسی داد وگفت : خوشبختانه میراث فرهنگی استان و شهرستان تمام تلاش خود را به کار گرفته تا این مرکز هر چه سریع تر راه اندازی شود.
محمد باقر مهاجر افزود : کتاب های ارزنده ای نیز از سوی علاقمندان به انجمن اهداء شده که پس از استقرار مرکز پژوهشی کتابخانه تخصصی داراب شناسی نیز در این مرکز راه اندازی خواهد شد.
این فعال میراث فرهنگی پژوهش را رکن مهمی از وظایف میراث فرهنگی برشمرد و گفت : شهرستان داراب پتانسیل منحصر بفردی در حوزه میراث فرهنگی دارد و بویژه در حوزه ساسانی نیاز به یک پایگاه پژوهشی داشته که علی رغم پیگیری های فراوان همچنان از داشتن این پایگاه محروم است.
مهاجر گفت : در صورت استقرار پایگاه در کنار شهر دارابگرد علاوه بر حفاظت اصولی از این محوطه ساسانی بسیاری از امور پژوهشی نیز ساماندهی می شود.
وی به وضعیت حفاظت از آثار در داراب نیز اشاره کرد و گفت: در حوزه حفاظت از آثار تاریخی با کمبود مراقبین مواجه هستیم اما با تلاش مجدانه نیروهای موجود یگان حفاظت وضعیت رضایت بخش و امور تحت کنترل است.
گفتنی است : خانه تاریخی سوخکیان از بناهای تاریخی و ارزشمند دوره پهلوی در شهرستان داراب است که به شماره 4679 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
این بنای تاریخی در حال حاضر کاربری مسکونی دارد و در دو طبقه بنا شده است و از تزئینات این بنای تاریخی که بر ارزش های آن افزوده می توان به گچ بری، نقاشی های متنوع و منحصر به فرد سقف ها و نمای ساختمان، تزئینات آجر کاری، استفاده از کاشی با طرح و رنگهای متفاوت و زیبا در ازاره بنا و همچنین مزین نمودن ستونها به گچ بری های زیبا اشاره کرد.
در مورخه 26دی ماه 1393 گروه کوهنوردی شهدای میشخاص بخش سیوان در یک برنامه یک روزه برابر تقویم اجرایی سه ماهه با استعداد 19نفر از اعضا اجرا گردید این برنامه با پیوستن اعضای گروه در روستای جعفر آباد و همچنین پلیس راه ایلام _مهران به طرف نقطه شروع دشت نوردی از محل پل قران واقع در ورودی شمالی دره کنجانچم از ساعت 8 صبح آغازو با عبور از جاده قدیمی مهران و گذر از از مناطق مختلف با نام های محلی همچون"بان شمس" و "نال اشکنه" و همچنین منطقه رضاآباد مهران و عبور از کنار کانال قدیمی آب رسانی دشت مهران به سمت مقصد نهایی تپه باستانی چقا آهوان به انجام رسید.
شروع برنامه دشت نوردی با تجمع همنوردان و با راهنمایی آقای صادقی و با سرپرستی آقای باولی از محل پل قرآن در دره زیبای کنجانچم و از کنار رودخانه دائمی آفتاب شروع گردید و با طی کردن مسیر جاده قدیمی مهران که در دهه 30 با دست و لوازم ابتدایی راهسازی توسط کارگران زحمت کش محلی ساخته شده آغاز گردید. عبور از تنگه استراتیزیک کنجانچم و مناطق عملیاتی زمان جنگ یادآور خاطراتی بود که از زبان آقای صادقی و برخی دیگر از دوستان پیشکسوت بازگو میشد.
مسیر انتخاب شده توسط گروه برنامه ریزی هیات کوهنوردی از هر نظر قابل تامل بود چه از نظر جغرافیای که واجد عوارض گوناگون طبیعی(رودخانه، دره، تپه ماهور، دشت ..) می باشد و چه از نظر تاریخی که پیمایش جاده قدیم و اشراف آن بر قلعه تاریخی کنجانچم و خود مقصد گروه که تپه باستانی چغا آهوان است. و اینکه که این منطقه از لحاظ سوق الجیشی از نقاط مهم و حیاتی زمان جنگ به شمار می آمد و تداعی کننده رشادت های رزمندگان در طول هشت سال دفاع مقدس بود.
از عوارض انسانی قابل توجه در مسیر آبنما های جالب و مستحکم جاده قدیم ، مواضع و سنگرهای متروکه زمان جنگ و کانال آبرسانی دشت مهران را میتوان نام برد. سیاه چادرهای عشایر میشخاص در دره کنانچم نیز جلوه باشکوهی به منطقه داده بودند.
آنچه در جریان این دشت نوردی و کذر از این منطقه قابل تامل برای من و همنوردانم بود ساخت جاده جدید در کرانه جنوبی دره کنجانچم است که چهره طبیعی این تنگه را به شدت تغییر داده و نیز باعث از بین رفتن زیست بوم طبیعی منطقه شده است.
برای دیدن بقیه تصاویر به ادامه مطلب مراجعه کنید
بعضی می گویند بافت تاریخی یعنی فضائی که لا اقل معماری آن مربوط به 100 سال قبل باشد تا بتوان گفت اثر تاریخی است
در کتاب مجموعه قوانین مقررات ایین نامه هاو معاهدات سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری صفحه 23 قانون راجع به حفظ اثار ملی مصوب ابان ماه 1309 شمسی در ماده اول : " کلیه اثار صنعتی و ابنیه و اماکنی که تا اختتام دوره زندیه در مملکت ایران احداث شده اعم از منقول و غیر منقول با رعایت ماده سه این قانون را می توان جز اثار ملی ایران محسوب داشت و در تحت حفاظت و نظارت دولت می باشد . ."
بعدها مصوباتی اعلام شد اثری که دارای 100 سال عمر باشد تاریخی ست خواه منقول باشد یا غیر منقول منتهی باید شرایط کافی را احراز کند که شرط لازم تاریخی بودن است .
اولین کلنگ تخریب بافت معماری سبزوار در سال 1316 -1317 زده شد انهم با باز کردن محور شرقی غربی و محور شمالی جنوبی یعنی تخریب بازار سبزوار که در حقیقت تخریب : مدارس ، حسینیه ها ، آب انبارها ،حمامها و غیره بود اسم محور شرقی غربی شد بیهق و شمالی جنوبی اسرار . شریان حیات اقتصادی بازار است و در حقیقت این بازار بود که سوای نقش اقتصادی در سیر کولاسیون دسترسی به کوی و برزن و محله نقش اساسی داشت و پس از تخریب ، همان محل عهده دار این نقش شد ، منتهی سواره رو شد عوض پیاده رو سالها گذشت خیابان شریعتمدار از دل خیابان بیهق زاییده شد و سپس خیابان قائم خیابان کاشفی و خیابان مدرس و خیابان پیش نمازی لذا رشد و توسعه شهری باعث رشد و توسعه معابر و خیابان ها شد اینجا ورود تکنولوژی باعث تخریب شد اینجا نیاز مغایر مردم امروز سبزوار با نیاز دیروزشان باعث تخریب بافت و طراحی شهری امروزی شد اولین کمر بندی سبزوار به نام خیابان پهلوی در محل خیابان اعظیمیان امروزی رقم خورد و اولین خانه های گذر از معماری سنتی در اطراف خیابان پهلوی ساخته شد مثل خانه فروغی خانه اسکوئی خانه شریعتمدار خانه حقیران و ....... مریض خانه سبزوار نامش بیمارستان شد کاروانسراها نامش گاراژ شد و بیابان جایش را به خیابان داد . این روند رو به رشد تخریب بازار تداوم یافت تا بازماندهای بافت تاریخی معماری تحت عنوان بافت فرسوده یا قابلیت مرمت را دارد که بهسازی شود یا ندارد که تخریب شود. دیگر بحث محصوریت و محرمیت در معماری از بین رفت دیگر عنصر حیات به عنوان عنصر میان سرا که نقش سیر کولاسیون و تعامل بین مجموعه را داشت از بین رفت ، خط لبه و خط آسمانه و سایه انداز و معماری طبیعت گرا با تکنولژی غیر پایدار معوضه شد دیگر اینها واژ های ست که باید در کتاب سبک شناسی معماری مرحوم پیرنیا دنبال آن گشت جای این بافت ساختمانهای مرتفع جایگزین شد خوب بگذریم.
بیان مسئله
•در یک مقوله کلی به مرمت :
• سنتی و مدرن تقسیم می شود
• مرمت سنتی به مرمت؛ منقول و غیر منقول که در این مبحث مرمت غیر منقول با رویکرد باز زنده سازی بافتهای تاریخی متاثر از نظریه دکتر حسن حبیبی بررسی شده است .
•اولین سوال این است که آیا باید تمام بافت تاریخی تحت عنوان بافت فرسوده تخریب شود؟
•و با الگوهای مدرن امروزی طراحی شود ؟
• یا اینکه با در نظر گرفتن : فرهنگ ؛ دین و مذهب و اقلیم و تاثیر و تاءثر این موارد برمعماری و متقابلا معماری بر این موارد طراحی شود؟ یعنی اصل محرمیت در معماری اسلامی .
• سووال دوم نبود کاربریهای مورد نیاز امروز مانند: آموزشِی ، بهداشتی؛ ورزشی ؛ فرهنگی و فضای سبز و رفع گرههای ترافیکی ناشی از کاربری جدید چگونه در محل بافت تاریخی و در یک کلام تاب آوری بافت تاریخی در مقابل بلایای طبیعی و انسانی چگونه حل شود ؟
•هزینه های خرید املاک با و جود طرحهای بالا دست چگونه حل شود ؟
پاسخ
•شاید پاسخ به تمام سئوالات فوق را در مدیریت بحران بتوان تجمیع کرد. اگر موضوع را یک بحران اجتماعی در نظر بگیریم یک مدیریت کلان شهری با تمام ارگان و نهادها و سازمان و ادارات دولتی و مردمی قابل حل است .
•یعنی آمایش این محلها انتقال به شهرکهای اقماری و بازگرداندن مردم به محل پس از ایجاد سازه های ناشی از فرآیند امکان سنجی و نظر سنجی کاربری بافت.یعنی آنچه تحت عنوان بافت فرسوده و نا کار آمد و سکونتگاههای غیر رسمی از آن یاد می کنیم ؛ با مرمت و استحکام بخشی بافت تاریخی آنانیکه در سکونتگاههای غیر رسمی زندگی می کنند به سمت و سوی بافت تاریخی سوق دهیم یعنی آمایش جمعیت و سرزمین .
برای مثال بافت محله گلستان سبزوار
•گویش متفاوت این قوم با سبزواریها
•تفاوت گونه شناسی چهره ها
•عدم آمیزش با مردم شهر به صورت ازدواجهای درون قومی.
•حفظ مشاغل سنتی .
•حفظ معماری سنتی .
•تداخل عملکرد ابنیه .
•اغتشاشات منظری ناشی از بروز اقلام قابل فروش در کوی و برزن و خیابان که سد معبر می کند و گره ترافیکی ایجاد می کند
•راه حل
•اقلیم سبزوار موجب شده عمده مردم نظام معیشتی خود را بر اساس کشاورزی و دامداری به صورت رمه گردانی حفظ کنند . از سویی نظام موروثی حاکم بر املاک و زمین ناشی از شریعت اسلامی اجازه نمی دهد زمینها به صورت کلان کشاورزی شود و در نتیجه با گذشت زمان زمینها کوچکتر و کوچکتر شده در نتیجه نیاز به گاو آهن ؛ خیش . خورجین ؛ پالان و زین و یراق اسب غلاده ؛ بیل و در کل لوازم کشاورزی قدیم هنوز بازار خود را در سبزوار حفظ کرده است لذا می بینیم این مشاغل زنده هستند و تداوم آن در محله غربتها ناشی از موارد فوق است یعنی کشت غرقابی بجای آبیاری مکانیزه برداشت با داس و ایجاد خرمن بجای وسایل مدرن مانند کمباین و رمه گردانی که مرتع را از بین می برد بجای دامداری مدرن.
•از سویی در مرکز شهر قرار گرفتن این محله و فرسودگی بافت و موارد بالا مزید بر مشکلات شهری ناهمگونی را بوجود آورده است
•که با زنده سازی بافت را می طلبد .
هدف
•باز زنده سازی بافت
•با رعایت اصل محرمیت در معماری
•تفکیک محل کار از محل زندگی
•ایجاد فضاها با کاربری : بهداشتی ؛ آموزش ؛ ورزشی فرهنگی . فضای سبز و غیره .
•بهسازی و مقاوم سازی ابنیه با رعایت شئون: فرهنگی ,مذهبی , نظام مهندسی و اقتصادی
ضرورت
•از سال 1316 و 1317 که بازار سبزوار تخریب شد و دو محور شمال جنوبی و شرقی غربی در شهر گشایش یافت که نام آن را بیهق و اسرار گذاشتند و این محدوده برای تردد افرادی بود که در یک مساحت 45 هکتاری سکونت داشتن تا کنون در بافت خیابانهای: مدرس , پیش نمازی , قائم , حکیم در بافت ایجاد شده و رشد جمعیت و توسعه شهری گرههای ترافیکی بزرگی ایجاد کرده که می شود گفت معضل شده است لذا ضرورت تدوین و تبین این مقاله در تفهیم مشکلات و ارائه راه کارهای آن ضروری ست
چکیده
•در این مقاله سعی بر آن بوده معضل بافت فرسوده محله غربتها متکی بر نظریه پردازان مرمت با رویکرد ویژه به مبانی نظری مرمت و باز زنده سازی شهری بافتهای فرسوده دکتر حبیبی بررسی شود ابتدا بیان مسئله شده سپس هدف و ضرورت تهیه مقاله و راهکارهای مربوطه ارائه گردیده است
کلید واژه
•بافت تاریخی دارای ارزش و فاقد ارزش معماری
•مرمت شهری
•اقتصاد
•اقلیم
•فرهنگ
•معماری
•دین و مذهب
خط لبه خط آسمانه محرمیت محصوریت
سبزوارنگار/ شهرستان سبزوار، دارای بافت درونگرا، متاثر از شرایط آب و هوایی میباشد، از بررسی بافت سنتی سبزوار، میتوان به ویژگیهایی دست یافت، که از جمله آنها میتوان، به جهت و امتداد کوچهها و راستهها اشاره کرد که بیشتر شمالی – جنوبی و شرقی – غربی بوده، کوچهها و گذرها غالبا با قلوهسنگ فرش شده بودند و چیدمان خانهها، به صورت شطرنجی است و جهت اصلی خانهها، با تبعیت از شیب زمین شمالی و جنوبی بوده است.
همچنین ایوان رو به جنوب در زمستان، برای استفاده از آفتاب اهمیت داشته، درها و پنجرههای خانهها، غالبا کوچک بوده است و معمولا مصالح به کار رفتهدر بناهای سنتی بسیار همگون و متناسب با طبیعت و اقلیم شهر و عمدتا از آجر و خشت و گل و چوب بوده است.
خانههای سنتی سبزوار، تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی شکل گرفته است؛ همه عناصر واحد مسکونی در کنار هم گرداگرد یک فضا قرار داشته که تشکیل یک خانه را میداده است.
این عناصر هم شامل: (اتاق، دالان، پنجره، سقف و ...) است که متأثر از شرایط اقلیمی آن مکان بوده است.
نمای خارجی خانهها، از آجر یا کاهگل و گچ و یا ترکیبی از آنها میباشد. نمای بیرونی و درونی خانه نیز پایگاه اعتبار و حیثیت اجتماعی افراد بوده است.
خانه اسکویی ها با معماری منحصر به فرد
در بافت قدیم، خانهها، اکثرا فاقد نقشه بودهاند و به طور ذهنی و انتزاعی برای ساخت آن اقدام میکردهاند. پشتبامها عموما کاهگلی است.
بیشتر خانههای قدیمی سبزوار معمولا دور تا دور حیاط و رو به قبله یا رو به آفتاب، احداث می شده است.
قبل از شروع خانهسازی، در قدیم رسم بوده است ((ساعت میگرفتند.)) یعنی از روی کتب دینی و ساعت این کار را تعیین میکردند و در صورتی که روز و ساعت مشخص میشد، در آن روز معین و مشخص ابتدا با گفتن ذکر و طلب یاری از خدا کار را شروع میکردند.
پس از مدتی، وقتی سقف خانه را میپوشاندند، صاحبخانه، یک گوسفند یا برّه یا خروس، بنا به وسع خود ذبح میکرد و خون قربانی را به اطراف خانه میپاشیدند.
آداب شروع اسکان سکونت در خانهای، که تازه ساخته شده و نوبنیاد است و یا خانهای که عروس و داماد برای اولین بار به آن وارد میشوند، همراه با آداب خاصی صورت میگیرد.
معمولا برای ورود به منزل نو (مبارک باد) میگفتند و گوسفندی ذبح میکردند، افراد فامیل نیز کله قند، شیرینی و حتی تخم مرغ، به عنوان چشمروشنی میآوردند و صاحب منزل نیز یک سور (میهمانی) میداد.
در هنگام سکونت در یک خانه جدید صاحبخانه افراد فامیل را دعوت کرده و یک روحانی میآمد روضه حضرت ابوالفضل (ع)، امام حسین (ع)، یا موسی بن جعفر (ع) میخواند.
عروس و داماد که تازه ازدواج کرده بودند، هنگام ورود به خانه جدید، معمولا رسم بود، که عروس دستش را درون عسل میکرد و آنرا بالای سردر خانه می زد، به این مفهوم که (کامت شیرین) باشد.
همچنین کاسهای پر از جو، را جلوی پای عروس قرار میدادند، تا هنگام ورود به اتاق آن قدر آن را با پا به سمت جلو میزد، تا کاسه برگردد و جوها روی زمین بریزد و منظور از این کار، آن بود که (او با خود روزی میآورد)
خانه تاریخی دارینی
خانه غلامحسین هراتیان موسوم به غلام ملا شمس
خانه شریعتمدار تهرانی
خانه تاریخی اعظیمیان قدمت دوره تیموری شهر سبزوار خیابان مدرس
خانه تاریخی اولیاء موسوم به افچنگی سبزوار خیابان مدرس کوچه 9 بام
منبع:وبلاگ سبزوار زیبا